Acne vulgaris, ook wel jeugdpuistjes genoemd, is een inflammatoire huidziekte waarbij de talgklieren in de huid ontstoken geraken. Het komt vooral voor in het gezicht, op de rug en de borst. Het ontstaat vaak in de puberteit onder invloed van plotse hormonale wijzigingen, hoewel het ook op volwassen leeftijd kan voorkomen, ook bij mensen die er in hun jeugd weinig of geen last van gehad hebben. Acne die opkomt in de puberteit is in de meeste gevallen niet ernstig en gaat na verloop van tijd vanzelf weg. Bij sommige mensen kan acne echter heel ernstig zijn, langdurig aanhouden en littekens veroorzaken.
Ernstige acne wordt meestal behandeld met antibiotica, anticonceptiva, anti-androgenen en synthetische vitamine A.
Mogelijke oorzaken van acne & factoren die het risico verhogen
- te veel insuline en insulineachtige groeifactor (IGF-1)
- te veel androgenen (mannelijke hormonen), verhoogde activiteit van androgeenreceptoren
- te veel aanmaak van dihydrotestosteron (DHT) (verhoogde activiteit van 5-alfa-reductase)
- polycystisch ovariumsyndroom (te veel insuline en mannelijke hormonen bij vrouwen)
- te veel geraffineerde koolhydraten en suikers, voeding met een hoge glycemische belasting
- te veel zuivelproducten (bevatten hormonen, verhogen insuline en IGF-1)
- te veel stresshormonen
- verstoorde darmflora, verstoord bacterieel evenwicht in de huid
- oxidatieve stress, gebrek aan antioxidanten
- medicijnen: corticosteroïden, immuunonderdrukkende medicijnen, chemotherapie, straling, lithium, …
- cosmetica: te vette foundation, poeder make-up, antibacteriële reinigingsproducten, verzorgingsproducten met een hoge pH
- te veel blootstelling aan ultraviolet straling (en een gebrek aan beschermende factoren in de huid)
- luchtvervuiling
Talg, geoxideerde vetten & micro-organismen
Tijdens de puberteit wordt onder invloed van androgenen (mannelijke hormonen) meer talg aangemaakt in de huid. Op zich is dat geen probleem, maar wanneer er te veel talg aangemaakt wordt, kunnen de haarzakjes verstopt geraken en kunnen ze uitzetten en openbarsten, wat ontsteking in de huid veroorzaakt. De bacterie Propionibacterium acnes, die zich voedt met talg, wordt overactief in en rond de haarzakjes en talgklieren en kan nog meer ontsteking veroorzaken, vooral wanneer de groei ervan niet onder controle gehouden wordt door antimicrobiële factoren, zoals een gezonde huidflora, een gezonde zuurgraad en antimicrobiële peptiden.
De bacterie Staphylococcus epidermidis heeft een beschermend effect, omdat het de groei van P. acnes afremt en de ontstekingsreactie tempert. Wanneer S. epidermidis in de huid uitgeroeid wordt (bijvoorbeeld door antibioticazalf), is de huid minder bestand tegen bacteriële infecties (Cogen AL, 2008). Orale of uitwendig aangebrachte probiotica op basis van S. epidermidis wordt beschouwd als een mogelijke therapie voor acne (Claudel JP, 2019).
Ook Malassezia schimmels voeden zich met talg en kunnen overactief worden wanneer talg zich opstapelt in de talgklieren en haarzakjes. Dat is een oorzaak van Malassezia folliculitis, een aandoening die sterk op acne lijkt en daarom soms schimmelacne genoemd wordt. De twee huidziekten kunnen ook tegelijk voorkomen (Pürnak S, 2018).
Een belangrijke bijdragende factor aan ontsteking van de talgklieren en haarzakjes is oxidatieve stress. De vetten in talg en in en rond de talgklieren en haarzakjes zijn gevoelig voor oxidatie (lipidperoxidatie). In normale omstandigheden worden ze daartegen beschermd door antioxidanten zoals vitamine C, vitamine E, carotenoïden, glutathion, zink, selenium, coënzym Q10, alfa-liponzuur en flavonoïden. Bij een gebrek aan antioxidanten worden de vetten in de talgklieren beschadigd, wat nog meer oxidatieve stress en ontsteking veroorzaakt. De geoxideerde vetten creëren bovendien een omgeving waarin bacteriën zoals P. acnes beter kunnen overleven (Bowe WP, 2010).
Te veel mannelijke hormonen & insuline
Testosteron wordt door het enzym 5-alfa-reductase omgezet in dihydrotestosteron (DHT), een vorm van testosteron die de androgeenreceptoren tien keer sterker activeert dan testosteron. DHT activeert de androgeenreceptoren in de talgklieren, waardoor de talgklieren meer talg aanmaken. Dat is belangrijk voor de gezondheid van de huid. Testosteron en DHT kunnen in de talgklieren en zweetklieren zelf aangemaakt worden en dragen bij aan het behoud van de huidbarrière, de wondgenezing en de haargroei (Zouboulis CC, 2007).
Hoewel acne gelinkt wordt aan te veel mannelijke hormonen, gaat het vooral om te veel DHT en een verhoogde activiteit van androgeenreceptoren in de huid, de receptoren die geactiveerd worden door testosteron en DHT (Lai JJ, 2012; Shaw JC, 2002).
Een vorm van metabool syndroom
Een van de belangrijkste oorzaken van te veel DHT, een verhoogde activiteit van androgeenreceptoren en te veel aanmaak van talg, is te veel insuline en insulineachtige groeifactor (IGF-1) (Lai JJ, 2012). Insuline en IGF-1 worden vooral verhoogd door een typisch westers dieet met een hoge inname van geraffineerde koolhydraten, suikers, zuivelproducten en dierlijke vetten en een lage inname van vezelrijke, polyfenolrijke voeding (Melnik BC, 2012).
Het ontstaan en de ernst van acne wordt heel sterk beïnvloed door het voedingspatroon. Acne komt niet voor bij niet-westerse bevolkingsgroepen die nog een traditioneel voedingspatroon hebben, zonder geraffineerde koolhydraten en suikers en met heel weinig zuivelproducten.
Acne wordt beschouwd als het metabool syndroom van de talgklieren en de haarzakjes (Danby FW, 2011; Melnik BC, 2018).
Natuurlijke anti-androgenen
Het remmen van de aanmaak – en vooral van de activiteit – van androgenen is een belangrijke factor in de behandeling van acne (Lai JJ, 2012). Farmaceutische anti-androgenen hebben ongewenste effecten, omdat zowel testosteron als DHT heel belangrijk zijn voor veel lichaamsfuncties, ook voor een gezonde huid. Natuurlijke androgeen regulerende stoffen – zoals omega-3 vetzuren, gamma-linoleenzuur, soja-isoflavonen, groene thee extract (EGCG) en resveratrol – zijn een veiligere manier om te veel actief testosteron of DHT in de huid af te remmen. Ze hebben bovendien nog andere mechanismen die de gezondheid van de huid ondersteunen (Jung JY, 2014; Riyanto P, 2015; Lu PH, 2016; Fabbrocini G, 2011).
Oorzaken van een verhoogde aanmaak van dihydrotestosteron (verhoogde activiteit van 5-alfa-reductase)
- insulineresistentie, hyperinsulinemie (te veel insuline in het bloed)
- te veel insulineachtige groeifactor (IGF-1)
- een hoge inname van geraffineerde koolhydraten, suikers en zuivel (verhoogt de aanmaak van insuline en IGF-1)
- een gebrek aan het omega-6 vetzuur gamma-linoleenzuur (GLA)
- een gebrek aan het omega-3 vetzuur eicosapentaeenzuur (EPA)
- een gebrek aan polyfenolen en flavonoïden (groenten, fruit, kruiden, specerijen, noten, zaden, thee, …)
