Leaky gut is geen afzonderlijke ziekte, maar eerder een duidelijk symptoom dat het lichaam in een ontstekingsmodus verkeert. Deze darmstoornis ontstaat wanneer het slijmvlies aan de binnenzijde van het maagdarmstelsel wordt beschadigd als gevolg van een stille ontsteking of low grade inflammation. Er ontstaat een toename van de permeabiliteit van de intestinale mucosa van luminale macromoleculen, antigenen en toxinen geassocieerd met inflammatoire degeneratieve en/of atrofische mucosale beschadiging in de darmvilli. De darmwand verliest zijn integriteit en laat de onverteerde voedingsstoffen, bacteriën, schimmels, parasieten en hun toxinen doorheen de darmwand met abnormale gevormde grote ruimten tussen de enterocyten. Deze vreemde partikeltjes worden opgenomen in de bloedcirculatie en veroorzaken heftige immunologische reacties, waardoor de lever onder zware druk komt te staan!

Leaky gut syndroom
Het leaky gut syndroom (lekkende darm, poreuze darm) ontstaat wanneer de het slijmvlies aan de binnenzijde van het maagdarmstelsel is beschadigd als gevolg van een ontsteking. Het leaky gut syndroom wordt ook wel intestinale hyperpermeabiliteit or intestinale permeabiliteit genoemd. Deze kwaal wordt zelden gediagnosticeerd, hoewel het een erg vaak voorkomende en een potentieel zeer ernstige aandoening is. Bij het leaky gut syndroom is het slijmvlies van de darmen meer doorlaatbaar (poreus) dan gewoonlijk, met abnormaal grote ruimten tussen de cellen van de darmwand. Door deze openingen kunnen bacteriën, schimmels, parasieten en hun toxinen, onverteerde voedseldeeltjes en afvalstoffen, die gewoonlijk niet in het bloed worden opgenomen, nu wel de bloedbaan bereiken. Hierdoor ontstaat er een zware belasting van het immuunsysteem en de lever (ontgiftiging).

Via een gezonde darmwand kunnen alleen elementaire voedingsstoffen in de bloedbaan worden opgenomen; wanneer de darmwand beschadigd is kunnen ook grotere deeltjes als onvolledig verteerde eiwitten, vetten en toxines ook in het bloed worden opgenomen. Het lichaam beschouwt deze deeltjes als ‘vreemd’ en vormt – in een poging de indringers onschadelijk te maken – antilichamen, wat de reden is dat sommigen plotseling allergisch reageren op voedingsmiddelen, die in het verleden nooit problemen opleverden. Het leaky gut syndroom veroorzaakt ook inhalatie-allergieën, waarbij individuen reageren op stoffen in de lucht, zoals sigarettenrook, parfum, schoonmaakmiddelen enzovoort. Dit fenomeen staat bekend als  meervoudige chemische overgevoeligheid (MCO, MCS).

Auto-immuunziekten
Het afweerproces gaat nogal eens mis omdat menselijke weefsels antigene plekken hebben die erg lijken op de antigenen van voedingsmiddelen, bacteriën, parasieten of schimmels. Het immuunsysteem vergist zich en gaat antilichamen aanmaken tegen de eigen lichaamsweefsels, waardoor er een chronische ontsteking (auto-immuunziekte) ontstaat. Als deze chronische ontsteking optreedt in een gewricht, dan ontwikkelt zich een reumatoïde artritis. Als de ontsteking zich in de hersenen manifesteert, dan kan een myalgische encephalomyletis (chronisch vermoeidheids syndroom, CVS) het gevolg zijn. Als de ontsteking zich voordoet in de bloedvaten, dan spreken we van een vasculitis. Als de antilichamen het slijmvlies van de darm zelf aanvallen, dan kan dat resulteren in een chronische colitis of de ziekte van Crohn. Het mag duidelijk zijn dat praktisch elk orgaan of weefsel aangedaan kan worden door voedselallergieën of voedselintoleranties als gevolg van de lekkende darm.

Afweerfunctie
De ontsteking die het leaky gut syndroom veroorzaakt beschadigt ook de beschermende laag die gevormd wordt door het IgA (immunoglobuline A), dat normaliter in de gezonde darm voorkomt. (80 procent van het immuunsysteem bevindt zich in de darmen!). Omdat IgA ons beschermt tegen infecties zullen wij bij een lekkende darm minder bestand zijn tegen bacteriën, virussen, parasieten en candida. Deze microben kunnen dan in de bloedbaan geraken en praktisch elk orgaan of weefsel infecteren, Wanneer dit in het tandvlees is, ontstaat er tandvleesontsteking (parodontitis). Als het in de kaken plaatsvindt, dan kunnen tandextracties of wortelkanaalbehandelingen nodig zijn om de infectie te bestrijden.

Mineralentekort
Het leaky gut syndroom veroorzaakt tevens een trits aan mineraaltekorten, omdat de transporteiwitten in het darmstelsel die benodigd zijn voor het vervoer van mineralen naar de bloedbaan beschadigd zijn door het ontstekingsproces. Magnesiumgebrek in de rode bloedcellen bijvoorbeeld, komt vaak voor bij aandoeningen zoals fibromyalgie, zelfs bij een magnesiumrijk voedingspatroon en het gebruik van magnesiumsupplementen. Als het transporteiwit voor magnesium is beschadigd, dan wordt het magnesiumtekort veroorzaakt door een slechte opname in het bloed (malabsorptie). Op dezelfde wijze kan een zinkgebrek door malabsorptie leiden tot haaruitval of kaalheid (alopecia). Daarnaast is zink van belang voor een gezond darmslijmvlies. Een tekort aan koper kan hoge cholesterolspiegels en osteoartritis tot gevolg hebben. Problemen met het beendergestel kunnen ook veroorzaakt worden door een malabsoptie van calcium, silicium, borium en mangaan.

Mogelijke oorzaken voor het ontstaan van een lekkende darm

• niet onderkende voedselallergieën of -intoleranties
• overmatige groei van een abnormale darmflora (bacteriën, parasieten, candida, gisten), vaak als gevolg van (langdurig) antibioticagebruik
• voedselcontaminatie met schimmels of gisten, parasieten, bacterien zoals helicobacter pylori,clostridium difficile, klebsiella, citrobacter, pseudomonas enzovoort
• irritatie van de darmen door alcohol of cafeïne
• gebruik van bewerkte koolhydraten en suikers, bijvoorbeeld koekjes, candy bars, cake, soft drinks,witbrood enzovoort
• non steroid anti-inflammatory drugs (NSAID’s) zoals ibuprofen, diclofenac, aspirine en dergelijke
• gebruik van corticosteroïden, zoals prednison
• hormoonpreparaten zoals de anticonceptiepil
• schimmels (mycotoxinen) in granen, fruit en geraffineerde koolhydraten
• bestaande darmaandoeningen en -afwijkingen, zoals coeliakie, glutenintolerantie, lactose-intolerantie
• overbelasting van het immuunsysteem door chemotherapie en radiotherapie (bestraling)
• erfelijke belasting (bv. glutenintolerantie) en enzymdeficiënties
• chronische stress

Verschijnselen die kunnen optreden bij een leaky gut

• gewichtstoename
• onverklaarbare spijsverteringsstoornissen
• allergische reacties
• hoofdpijnen en migraine
• opgeblazen gevoel, darmkrampen
• chronische vermoeidheid
• spier- en gewrichtspijn
• huiduitslag
• verhoogde vatbaarheid voor infecties
• hunkering naar bepaalde voedingsmiddelen
• constipatie en andere spijsverteringsklachten
• neurologische verschijnselen, zoals verwardheid, vergeetachtigheid, geïrriteerdheid, black-outs enz.
• depressie
• astma
• chronische voorhoofdholte ontsteking (sinusitis)

Mogelijke gevolgen van een leaky gut

• verstoring darmflora, overwoekering met ongunstige bacteriën en schimmels, bijv. candida albicans
• voedselallergieën en voedselintoleranties
• meervoudige chemische overgevoeligheid
• chronische vermoeidheid
• fibromyalgie
• prikkelbare darm syndroom (PDS, IBS)
• chronische huidaandoeningen (psoriasis, eczeem)
• reumatische aandoeningen
• astma
• auto-immuunziekten zoals SLE, alopecia, reumatoïde artritis, polymyalgia rheumatica, multiple sclerose,chronisch vermoeidheidssyndroom, het syndroom van Sjogren, vitiligo, schildklierontsteking, vaatontsteking, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa, urticaria, diabetes, thyroiditis en de ziekte van Raynaud.
• er bestaan sterke aanwijzingen dat het leaky gut syndroom een rol speelt bij het ontstaan van autisme.

Behandeling
Het oppervlakkige slijmvlies van de darm kan zich snel herstellen. Als alle potentieel irriterende stoffen worden gemeden kan dat binnen een week gebeuren. Als de beschadiging dieper gaat, en dat is over het algemeen het geval bij het leak gut syndroom, dan duurt het veel langer. En genezing van de darm is een absolute voorwaarde voor algeheel herstel. Maak een afspraak met natuurpraktijk aurora; info@natuurpraktijkaurora.nl

Voedingspatroon
Zonder een verandering in eetgewoonten zal een leaky gut niet genezen, zo simpel is dat.
De belangrijkste functie van een voedingspatroon, gericht op het herstel van een lekkende darm, is de vermindering c.q. eliminatie van de ontsteking in de darm. Dit omdat de verschijnselen van een leaky gut worden onderhouden door deze ontsteking.

Hieronder de meest voorkomende oorzaken van een darmontsteking bij een lekkende darm.

• Voedselallergieën en -intoleranties
  Zonder de aanpak van voedselallergieën en -intoleranties is een verdere behandeling van de lekkende darm moeizaam of zelfs niet mogelijk. Als je een lekkende darm hebt – die overigens ook door een voedselallergie (mede-)veroorzaakt kan zijn – dan zal zullen nieuwe voedselallergieën ontstaan die de ontsteking aan- wakkeren. Daardoor wordt de leaky gut erger, waardoor zich weer nieuwe voedselallergieën aandienen en zo voort. Een groot probleem hierbij is dat reacties op voedselallergieën heel vaak vertraagd optreden – soms tot 3 dagen na het nuttigen van een bepaald voedingsmiddel, waardoor het moeilijk wordt te bepalen voor welk voedingsmiddel je overgevoelig bent. Met spiertesten zijn deze overgevoeligheden gelukkig vlot op te sporen.
• Subklinische glutenintolerantie
  Een bekende vorm van glutenintolerantie zien we bij coeliakie (spruw), een ernstige chronische ziekte die circa een op de driehonderd mensen in Europa treft. Deze aandoening kan onder andere spijsverterings- stoornissen, diarree, bloedarmoede, vermoeidheid, verminderde eetlust en gewichtsverlies veroorzaken en leiden tot een leaky gut.
  Veel meer mensen hebben echter een veel minder bekend probleem, genaamd subklinische glutenintolerantie. Hierbij treden er geen symptomen of verschijnselen van een glutenintolerantie op.
  Maar er bestaat wel degelijk een ontsteking van de darmen, zij het op kleine schaal. Deze ontsteking kan na verloop van jaren echter resulteren in een lekkende darm met de bijbehorende symptomatiek.
  .In een groot onderzoek in de VS bij honderden chronisch zieke patiënten, die niet reageerden op behandeling, bleek 85 procent van deze patiënten positief te testen op subklinische glutenintolerantie. Vaak kun je een kenmerkend patroon zien bij mensen met een subklinische glutenintolerantie. Als kinderen hebben ze aandoeningen als allergieën, astma, terugkerende infecties, voortdurend buikklachten en een melkintolerantie gehad. Bij het ouder worden verdwijnen deze symptomen, om op latere leeftijd opnieuw de kop op te steken.
  De behandeling van (subklinische) glutenintolerantie zal moeten bestaan uit het weglaten van gluten in het voedingspatroon. Gluten komt voor in tarwe (inclusief spelt, kamut, bulgur, griesmeel, couscous en durum), rogge en gerst. Soms bestaat er ook een overgevoeligheid voor haver.
  Een overgevoeligheid voor gluten kan thuis eenvoudig getest worden door gedurende minimaal twee weken (liever een maand) geen gluten te gebruiken en het daarna weer in de voeding op te nemen. Als de klachten daarop afnemen en later weer toenemen, dan bestaat er een redelijke zekerheid dat je intolerant voor gluten bent
• Vetten
  Vetten zijn van groot belang in een dieet ter bestrijding van een leaky gut. Probleem in deze is dat vetten, die doorgaans als ‘goed’ worden aangemerkt, dat in wezen niet zijn, althans niet ter voorkoming of genezing van een lekkende darm. Zo zijn ‘gezonde’oliën als zonnebloemolie, arachide-(pinda-)olie, maïsolie, raapzaadolie (canola), tarwekiemolie, saffloerolie, soja-olie,hennepolie en katoenzaadolie rijk aan omega 6 vetzuren en laat deze vetzuren nou juist ontstekingsbevorderend zijn.
  Goede vetten zijn vis olie (omega 3 vetzuren) en olijfolie (omega 9 vetzuren). Ook verzadigde vetten van goede kwaliteit, zoals kokosolie (en roomboter, maar in een aantal gevallen niet), zijn aan te raden.
• Bestrijdingsmiddelen en voedseladditieven
  Gebruik bij voorkeur biologische producten, of in ieder geval kwalitatief hoogwaardige voeding, om zo min mogelijk herbiciden en pesticiden binnen te krijgen, die een lekkende darm kunnen verergeren. Laat kant en klare producten zoveel mogelijk links liggen omdat deze vaak bomvol zitten met kleur-, geur- en smaak- stoffen, en daarnaast de nodige conserveermiddelen, niet echt goed voor de genezing van een leaky gut.
• Alcohol en tabak
  Deze middelen, die een darmontsteking aanjagen, kun je ook beter laten staan als je van een lekkende darm af wilt.
• Medicijnen
  Wees erg voorzichtig met medicijnen, met name NSAID’s (ibuprofen, diclofenac, ascal, aspirine e.d.) en maagzuurremmers (protonpompremmers zoals omeprazol, pantaprazol, losec, nexium) indien mogelijk niet gebruiken. Overleg van tevoren altijd met een arts als je voorgeschreven medicijnen wil verminderen of staken
• Voedingssupplementen
  Gebruik voedingssupplementen, alsmede probiotica, alleen als de tijd daarvoor rijp is. Dat wordt voor je uitgetest. Bij een lekkende darm treden vaak – min of meer ernstige – tekorten aan vitaminen en mineralen op. Dat is een gevolg van de ontsteking en niet de oorzaak, zodat de inname van voedingssupplementen in de beginfase van het herstel over het algemeen niet zinvol, en in een aantal gevallen zelfs schadelijk is.
• Dieet
  Er bestaat geen ‘one fits all’ leaky gut dieet. Het te volgen dieet zal afgestemd moeten zijn op de ernst van de situatie en het individuele constitutie en zal voortdurend veranderen, naarmate de genezing vordert. Wel kunnen er globale richtlijnen worden gegeven. Een poreuze darm kan geen grote eiwitmoleculen verwerken, daarom moeten deze worden vermeden. Zetmeel en disachariden (kristalsuiker, sucrose, lactose) moeten ook vermeden worden omdat een beschadigde darmwand niet de benodigde enzymen kan aanmaken om deze voedingsstoffen af te breken. Niet volledig afgebroken zetmeel en suikers blijven in de darm, fermenteren daar en vormen een voedingsbodem voor ziekmakende bacteriën, candida en andere microben die een bedreiging vormen voor de darmwand. Ook alle voedingsmiddelen, waarvoor een allergie of intolerantie bestaat, mogen niet geconsumeerd worden, omdat anders het ontstekingsproces gewoon zal doorgaan.

Wees daarom in ieder geval heel voorzichtig met de volgende producten, gebruik ze in ernstige gevallen van een leaky gut bij voorkeur niet:

• alle melkproducten, ook geiten- en schapenmelk (roomboter, slagroom, kwark, yoghurt, alle kaassoorten,
• alle voedingsmiddelen waarin melk of kaas is verwerkt)
• alle graansoorten (tarwe, rogge, gerst, haver, boekweit, maïs. couscous, griesmeel, alle rijstsoorten, quinoa, spelt, durum, kamut, millet en alle voedingsmiddelen waarin deze voorkomen)
• alle peulvruchten (erwten, alle boonsoorten, linzen, kikkererwten, sojabonen en alle voedingsmiddelen waarin deze peulvruchten voorkomen )
• zetmeelhoudende groenten (bieten, wortelen, aardappelen, knolraap, koolraap, pompoen, zoete aardappelen, pastinaak)
• alle notensoorten
• hoog glycemische (die de bloedsuiker sterk verhogen) fruitsoorten (bananen, gedroogd fruit, alle vruchtensappen)
• alle suikersoorten (witte of kristalsuiker, basterdsuiker, rietsuiker, high fructose corn syrup – HFCS, maple syrup, agavesiroop, maltose, dextrine, glucose, sucrose enzovoort)
• alle alcoholische dranken.

In de beginfase zullen dus vooral (gekookte) groenten en laag glycemische fruitsoorten voor consumptie in aanmerking komen, aangevuld met een aminozurencomplex, waarvoor een goede kwaliteit weipoeder zeer geschikt is. Combineer echter geen aminozuurcomplex (eiwitten) met fruit! Voorts is het van belang om voldoende vezels, zowel oplosbaar als onoplosbaar, aan het dieet toe te voegen. Uitbreiding van het dieet vindt plaats als de toestand verbetert. Door middel van spiertesten kan worden bepaald welke voedingsmiddelen veilig aan het dieet kunnen worden toegevoegd.

Daarnaast vormen de natuurlijke spijsverteringsenzymen bromelaïne en papaïne een zeer welkome aanvulling op de behandeling omdat zij het probleem van de lekkende darm op diverse fronten op effectieve wijze kunnen tackelen.

Alie Wouda van natuurpraktijk Aurora. Afspraak maken? info@natuurpraktijkaurora.nl

Depressie en stemmingsstoornissen, wel eens aan uw voeding gedacht?

Uitnodiging cursus mindfulness