Europese hartpatiënten zijn in gevaar gebracht doordat artsen hun in de weken rond de operatie onterecht bètablokkers gaven. Dat beweren Britse onderzoekers. De artsen volgden een omstreden Europese richtlijn die steunt op frauduleus onderzoek van de Nederlandse internist Don Poldermans.

Het zijn Britse hartwetenschappers van het gerenommeerde Londense Imperial College die in de Nederlandse editie van het British Medical Journal de Europese richtlijn op losse schroeven zetten, zo maakte de Nederlandse Volkskrant bekend.

Volgens de richtlijn moet iedere patiënt die een operatie ondergaat en bij wie de artsen hartproblemen voorspellen, bètablokkers krijgen. Dat zijn pillen die tijdelijk de hartslag verlagen, waardoor het hart minder zuurstof nodig heeft en meer stress aankan.

De richtlijn lag sowieso onder vuur, omdat die steunde op frauduleus onderzoek van de Nederlandse internist Don Poldermans. In 2011 bleek dat de onderzoeker van de Erasmus Universiteit jarenlang studies had vervalst. De Britten hebben nu alle wetenschappelijk onderzoek naar de kwestie verzameld, en het frauduleuze werk van Poldermans er uitgefilterd.

Hun conclusie: bètablokkers verlagen de sterftekansen niet, maar verhogen ze met 27 procent. “Als we de Europese richtlijn laten vallen, kunnen we tot 10.000 overlijdens per jaar vermijden in Groot-Brittannië”, klinkt het fors.

Onderzoek nodig
Ook in België volgden artsen de Europese voorschriften. “Enkele jaren geleden was de teneur dat die bètablokkers net een beschermend effect hadden”, zegt cardioloog Frederic Van Heuverswyn (UZ Gent). “Toen we te horen kregen dat enkele studies niet helemaal zuiver waren, zijn we toch een stuk behoedzamer geworden. We gebruiken het alleen nog bij mensen die een heel duidelijke indicatie hebben van hartproblemen. Als het klopt wat deze Britse wetenschappers zeggen, dan moeten we nog een stap verder gaan en het preoperatieve gebruik van bètablokkers helemaal afschaffen.”

Professor Christiaan Vrints (diensthoofd Cardiologie UZ Antwerpen) is het daarmee eens. “Al is er eerst meer onderzoek nodig. De wetenschappers van het Imperial College hebben gewoon alle bestaande onderzoek op één hoop gegooid. Dat kan vertekende resultaten geven. Willen we echt het effect kennen van die bètablokkers voor een operatie, dan moeten we een nieuw onderzoek opstarten. Zonder gefoefel, uiteraard.”

Individueel beoordelen
Of er in ons land mensen zijn overleden door de Europese richtlijn? “Dat is heel erg moeilijk te zeggen”, vindt Vrints. “Elk medicijn kan bij sommige patiënten een dodelijk effect hebben. Beweren dat die richtlijn honderden of duizenden onterechte doden heeft veroorzaakt, is echt wel een brug te ver. Het is de arts die in eer en geweten bepaalt of iemand bètablokkers moet nemen voor een operatie.

“Een richtlijn die zegt dat iedereen die risico loopt op hartziektes voor een operatie die pillen moet krijgen, is misschien ook geen goede richtlijn. Je moet elke patiënt individueel beoordelen.”

‘Nog altijd overeind’
Hoeveel Belgische patiënten de voorbije jaren zijn behandeld volgens de richtlijn, is onduidelijk. Wel blijven hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak in ons land. In de Europese Unie sterven jaarlijks bijna twee miljoen mensen door hartproblemen.

In een reactie aan De Volkskrant laat Poldermans weten dat zijn onderzoek “nog altijd overeind staat. Het is goed dat er discussie over het onderwerp ontstaat”, zegt hij. “De Europese vereniging is zorgvuldig en wil ook nieuwe gegevens meewegen voordat aanbevelingen worden veranderd. Als de huidige richtlijn echt zo slecht was geweest, was die toch onmiddellijk geschrapt?”